Montaj Fikstürleri: Sıkıştırma Prensipleri ve Türleri

I. Fikstür Bağlama Prensibi

Montaj sırasında kelepçeleme genellikle montaj fikstürleri aracılığıyla gerçekleştirilir. Montaj fikstürü, montajda parçaların güvenilir bir şekilde konumlandırılmasını sağlamak üzere parçalara harici kuvvet uygulamak için kullanılan proses ekipmanını ifade eder. Basit ve taşınabilir genel amaçlı fikstürleri ve montaj çerçeveleri üzerindeki özel fikstürleri içerir.

Bileşenleri montaj fikstürleriyle sabitlemenin dört yöntemi vardır: Şekil 5-34'te gösterildiği gibi sıkıştırma, bastırma, çekme ve itme (veya genişletme).

a) Sıkıştırma
b) Basma
c) Çekme
d) İtme

II. Armatür Çeşitleri

Montaj fikstürleri, sıkıştırma kuvvetinin kaynağına göre manuel ve manuel olmayan fikstürler olarak ikiye ayrılabilir. Manuel fikstürler arasında vidalı fikstürler, çubuk fikstürler, kaldıraç fikstürler, eksantrik fikstürler vb. bulunur; manuel olmayan fikstürler arasında pnömatik fikstürler, hidrolik fikstürler, manyetik fikstürler vb. bulunur. Bu bölümde esas olarak yaygın olarak kullanılan manuel fikstürler tanıtılmaktadır.

1. Spiral Kelepçe

Bir spiral kelepçe, parçaları sabitlemek için dış kuvveti aktarmak üzere bir vida ve bir somun arasındaki göreceli hareketi kullanır ve sıkıştırma, bastırma, çekme, itme ve destekleme gibi birden fazla işleve sahiptir.

2. Yay Şeklinde Spiral Kelepçe (yaygın olarak Calan olarak bilinir)

Yay şeklindeki bir spiral kelepçe, sıkıştırma işlemi için bir vida kullanır. Yay şeklinde bir spiral kelepçe seçerken veya tasarlarken, çalışma boyutları H, B, Şekil 5-35'te gösterildiği gibi kelepçelenen parçaların boyutlarına uyarlanmalı ve yeterli mukavemet ve sertliğe sahip olmalıdır. Bu temelde, kullanım kolaylığı için yay kelepçenin ağırlığı da en aza indirilmelidir. Yay şeklinde spiral kelepçeler yaygın olarak Şekil 5-36'da gösterilen yapıları içerir; daha küçük olanlar tipik olarak Şekil 5-36a ve 5-36b'de gösterilen yapıları kullanırken, daha büyük yay şeklindeki spiral kelepçeler genellikle Şekil 5-36c ve 5-36d'de gösterilen yapıları kullanır.

3. Spiral Gergi

Bir spiral gergi sıkma işlemi için bir vida kullanır ve yapısı değişebilir. Şekil 5-37a'da gösterildiği gibi, basit bir spiral gergi somunu döndürerek sıkar. Şekil 5-37b ve 5-37c'de gösterilen gergiler, zıt diş yönlerine sahip iki bağımsız vidaya sahiptir ve somunlar kalın yassı çelik veya yuvarlak çelik ile bağlanmıştır. Somunun döndürülmesi vidalar arasındaki mesafeyi ayarlayarak bir sıkma etkisi sağlar. Vidanın dikdörtgen plakalı ucu iş parçasına kaynaklanırsa, konumlandırma ve destekleme için de kullanılabilir. Şekil 5-37d, cıvatanın döndürülmesinin parçaları sıkmak için iki kanca arasındaki mesafeyi ayarladığı çift başlı bir cıvata gergisini göstermektedir.

4. Spiral Kompresör

Şekil 5-38'de gösterildiği gibi, spiral kompresörler genellikle braketler kullanılarak iş parçasına geçici olarak kaynaklanır ve ardından sıkıştırmak için vidalar kullanılır. Şekil 5-38a, alın birleştirme sırasında plaka dikişini düzleştirmek için "┌" şekilli bir braket spiral kompresörün kullanımını göstermektedir. Şekil 5-38b, parçaları sıkıştırmak için "Π" şekilli bir braket spiral kompresörün kullanımını göstermektedir.

a) Plaka dikişini düzleştirmek için "┌" şeklinde bir braket spiral kompresör kullanarak
b) Parçaları sıkıştırmak için "Π" şeklinde bir braket spiral kompresör kullanılması

5. Spiral Destekleyici

Spiral destekleyiciler sadece montajda değil aynı zamanda düzeltme işlemlerinde de kriko veya yayma için kullanılır. Şekil 5-39a bir vida, somun ve yuvarlak borudan oluşan en basit spiral kriko tipini göstermektedir. Bu tip spiral krikonun başı sivridir, bu da parçaların yüzeyini korumaya elverişli değildir ve yalnızca kalın plakalar veya daha büyük çelik şekiller gibi hassasiyetin çok gerekli olmadığı yüzeyleri desteklemek için uygundur. Şekil 5-39b'de vidanın başında iş parçasına zarar vermeyen ve kriko veya destekleme sırasında kayma eğilimi göstermeyen ek bir ped görülmektedir. Şekil 5-39c'de vidanın her iki ucunda sol ve sağ dişlere sahip olan ve kriko ve destekleme işlemlerini hızlandıran spiral bir destekleyici görülmektedir.

6. Kama Kelepçesi

Kama kelepçeler, dış kuvveti sıkıştırma kuvvetine dönüştürmek için kamanın eğimli yüzeyini kullanır ve böylece parçaları sıkıştırma amacına ulaşır. Şekil 5-40'ta kamalarla sıkıştırmanın iki temel biçimi gösterilmektedir; Şekil 5-40a'da iş parçası üzerinde doğrudan etki gösterilmektedir, bu da yalnızca sıkıştırılan iş parçası yüzeyinin nispeten pürüzsüz ve düz olmasını gerektirmekle kalmaz, aynı zamanda kama iş parçası yüzeyini çizmeye eğilimlidir; Şekil 5-40b'de kama ile iş parçası yüzeyi arasındaki temas durumunu iyileştiren bir ara eleman aracılığıyla kuvveti iş parçasına ileten kama gösterilmektedir.

Kama kelepçesinin kullanım sırasında kendiliğinden kilitlenebilmesini sağlamak için, kama açısı α sürtünme açısından daha az olmalıdır, genellikle 10°~15° kullanılır. Kama kelepçesinin etkisini artırmak gerekiyorsa, kamanın altına uygun kalınlıkta bir şim eklenebilir.

Şekil 5-41'de kama kelepçenin çeşitli kullanımları gösterilmektedir. Şekil 5-41a'da profil çeliğini ve plaka malzemesini doğrudan sıkıştırmak için kama ağızlı bir kelepçe plakasının kullanımı gösterilmektedir. Şekil 5-41b, parçaları sıkıştırmak için bir kama ile birlikte "∏" şeklinde bir kelepçe plakasının kullanımını göstermektedir. Şekil 5-41c, kamanın enine kesit şeklinin dikdörtgen veya dairesel olabileceği gömülü bir plakaya sahip bir kama kelepçesini göstermektedir.

Bu kelepçe esas olarak plaka malzemelerini hizalamak için kullanılır, çünkü bir kama plakası kullanır, bu nedenle yalnızca plaka malzemelerinin birleşiminde bir boşluk olduğunda kullanılabilir. Şekil 5-41d'de gösterilen açılı çelik kama kelepçesi de montajda yaygın olarak kullanılır.

7. Kol Kelepçeleri

Kollu kelepçeler, parçaları tutmak veya bastırmak için kolların kuvvet çoğaltma etkisini kullanır. Yapımı basit, kullanımı kolay ve çok yönlü olduklarından, Şekil 5-42'de gösterildiği gibi montajda yaygın olarak kullanılırlar. Şekil 5-43 montajda yaygın olarak kullanılan birkaç basit kaldıraçlı kelepçeyi göstermektedir. Ayrıca, levyeler de sıklıkla kaldıraçlı kelepçeler olarak kullanılır.

8. Eksantrik Kelepçeler

Eksantrik kelepçeler, kelepçelemek için dönme merkezi geometrik merkeziyle çakışmayan eksantrik bir parça kullanır. Üretimde kullanılan eksantrik kelepçeler, çalışma yüzeyinin şekline göre dairesel eksantrik tekerlekler ve kavisli eksantrik tekerlekler olarak ikiye ayrılır. Birincisinin üretimi daha kolaydır ve daha yaygın olarak kullanılır. Eksantrik kelepçeler genellikle kendinden kilitleme özelliği gerektirir.

Şekil 5-44, eksantrik delikli eksantrik dairesel tekerleğin sabit bir mile monte edildiği ve milin etrafında dönebildiği bir eksantrik dairesel tekerlek fikstürünü göstermektedir. Dairesel eksantrik tekerleğin merkezi ile eksen arasındaki e mesafesine eksantriklik denir ve dairesel eksantrik tekerleğin çalışması için bir kol bulunur. Eksantrik tekerlek mil etrafında döndüğünde, çapraz çubuk pivot etrafında döner ve böylece iş parçasını sıkıştırır. Şekil 5-44a pivot olarak bir yayı gösterirken, Şekil 5-44b pivot olarak sabit bir pim milini göstermektedir.

Eksantrik fikstürün avantajı hızlı hareket etmesidir, ancak dezavantajı sıkıştırma kuvvetinin küçük olması ve yalnızca titreşimin olmadığı veya çok az olduğu durumlarda kullanılabilmesidir.